Dossier: Turnen

De balk is 1,25 meter hoog, 5 meter lang en 10 centimeter breed. Dat is erg smal (en als je erop staat soms ook erg hoog)! Voor veel mensen is de balk dan ook een spannend toestel.  

De elementen die op de balk geturnd kunnen worden, kunnen worden verdeeld in twee groepen: de acrobatische elementen en de gymnastische elementen. Acrobatische elementen zijn radslagen, salto’s, flikflakken en “aerials” (filmpje). Gymnastische elementen zijn elementen waarbij je niet over de kop gaat: ze zijn er vooral om je lenigheid te laten zien. Hieronder vallen namelijk de spagaatsprongen. Dit zijn sprongen waarbij een beenspreiding van minimaal 180° vereist wordt. Maar ook pirouettes, dus draaien op één voet, vallen onder gymnastisch.  

In een complete balkoefening worden de acrobatische en gymnastische elementen “aan elkaar geplakt” met een choreografie. Alles bij elkaar mag een balkoefening maximaal anderhalve minuut duren. 

De vloer is 12 bij 12 meter en bevat letterlijk springveren waardoor hij veert. De elementen die op vloer geturnd worden zijn net als bij balk opgedeeld in acrobatische elementen en gymnastische elementen. Aangezien de vloer niet zo smal is en ook nog eens veert worden hier wel veel moeilijkere elementen geturnd. 

Bij turnen dames wordt er een vloeroefening op muziek geturnd. Deze oefening mag maximaal anderhalve minuut duren en de muziek moet instrumentaal zijn (dus zonder zang). Verder moet de oefening minstens twee en maximaal vier “acrolijnen” bevatten. Dit zijn verschillende acrobatische elementen achter elkaar en bevatten meestal ook een of meerdere salto’s. Daarnaast moet er ook een “danspassage” geturnd worden. Dat zijn eigenlijk meerdere gymnastische sprongen achter elkaar.  

Een vloeroefening is dus eigenlijk een mooie mix van dans en turnen, waarin je als turnster echt je persoonlijkheid kan uiten. Je kan je choreografie helemaal aanpassen naar hoe jij het wil, en je hebt best wel veel vrijheid in het kiezen van elementen die bij jou passen.

Bij brug, balk en vloer gaat dit redelijk op dezelfde manier. Je wordt beoordeeld op moeilijkheid, de D-score, en netheid, de E-score. De E-score begint bij 10. De jury geeft gedurende je oefeningen steeds aftrek. Niet gestrekte tenen, kromme knieën, een pasje na de landing en wiebeltjes op de balk zijn bijvoorbeeld vaak kleine aftrekken van 0,1 of 0,3 van een punt, maar tikken wel snel aan. Als je valt krijg je een heel punt aftrek. Als je uiteindelijk dus een E-score van 8 of hoger overhoudt is dat heel goed! De E-score die je krijgt kan heel erg verschillen per jurylid. Soms kan je daardoor wedstrijden niet zo goed met elkaar vergelijken. Er zijn wel tabellen die laten zien hoeveel aftrek je voor wat moet geven, maar het ene jurylid is misschien wat strenger en geeft je 0,3 voor een wiebel, waar de andere 0,1 geeft. De E-score is dus redelijk subjectief. Je mag ook niet in bezwaar gaan als je het niet eens bent met de E-score. Dit mag wel bij de D-score, die kan je namelijk van tevoren al voor jezelf uitrekenen! 

Hoe zit dat dan? Nou, dat is redelijk ingewikkeld dus let goed op. De D-score bestaat uit drie delen: 

1. De moeilijkheidswaarde 
2. De samenstellingseisen  
3. De verbindingswaarden 

De moeilijkheidswaarde is vrij letterlijk wat je geturnd hebt. In een oefening worden de acht hoogste elementen geteld. Deze hebben allemaal een waarde. De makkelijkste elementen zijn de A-elementen en zijn 0,1 waard. Het moeilijkste element dat er is, is een J-element. Daar is er maar 1 van: de Biles op vloer. Het is een dubbele salto met drie schroeven erin (filmpje). Het is 1,0 waard voor de D-score. Om dat te bepalen volg je gewoon het alfabet: een A-element is 0,1 waard, B 0,2, C 0,3, D 0,4 etc. In mijn balkoefening turn ik bijvoorbeeld 1x een D, 2x een C, 3x een B en 2x een A. Dit bij elkaar opgeteld is een moeilijkheidswaarde van 1,8. 

Naast de moeilijkheidswaarde heb je ook samenstellingseisen. Dit zijn eisen waar je oefening aan moet voldoen. Voor elke eis die je behaalt krijg je een halve punt. Er zijn op elk toestel 4 eisen dus in totaal kan je hier twee punten voor behalen. Per niveau verschilt het hoe deze eisen er uitzien. De eredivisie heeft de moeilijkste eisen, deze zijn internationaal vastgesteld. In Nederland zijn alle niveaus daaronder verdeeld in divisies waar dan weer een bepaald supplement aan gekoppeld is. Senior eerste divisie (supplement A) is hierin het hoogst en jeugd/junior zesde divisie (supplement H) het laagst. Mocht je willen lezen wat de eisen per toestel precies zijn voor deze niveaus, dan kan je dat hier vinden!  https://dutchgymnastics.nl/assets/Publications/3.1-NTS-Supplementen-Bovenbouw-2022-2024-versie-07-23.pdf  

Je kan je D-score nog ietsje ophogen door verschillende elementen met elkaar te verbinden. Per verbinding kan je 0,1 of 0,2 van een punt verdienen. Ook dit verschilt weer per niveau. Waar je in supplement A op brug 0,1 verbindingswaarde krijgt door een B met een C te verbinden, krijg je dit in supplement E al bij het combineren van 2 A elementen. In supplementen A t/m D kan je hier bovenop ook nog een afsprongbonus van 0,2 verdienen. Dit krijg je als je in supplement A en B een afsprong van C-waarde turnt, en in supplement C en D eentje van B-waarde.  

De moeilijkheidswaarde + de samenstellingseisen + de verbindingswaarden zijn bij elkaar opgeteld dus je D-score! Het is handig om je D-score voor een wedstrijd al zelf uitgerekend te hebben. Soms maakt de jury weleens een rekenfoutje. Als je het niet eens bent met de D-score dan mag de trainer bezwaar indienen en wordt het wel of niet aangepast. Waarom het soms niet wordt aangepast? De jury is best wel streng op bijvoorbeeld verbindingen. Als je verbinding niet vloeiend genoeg is op bijvoorbeeld balk dan krijg je hem niet, en mis je dus een paar tienden (of als het een eis is zelfs een halve punt) in je D-score. Is je handstand op brug niet binnen de tien graden? Dan telt het element niet of telt het als een lager element. Zo kan ik nog wel even doorgaan. 

 Volg je het nog? We zijn er bijna doorheen! Ik denk dat het ondertussen wel duidelijk is dat er in turnen erg veel gehouden wordt van aftrek geven. Naast de eerder beschreven aftrekken heb je ook nog de zogenoemde “neutrale aftrek” ofwel de N-aftrek. Je krijgt N-aftrek als je bijvoorbeeld te weinig elementen turnt in je oefening, als je de maximale tijd overschrijdt die er staat voor een balk of vloeroefening, als je “onjuiste” kleding draagt of als je braces of tape er niet beige of huidskleurig uitzien (hier later meer over). Ook voor onsportief gedrag kan je N-aftrek krijgen. Dan komen we nu eindelijk bij de conclusie! Je eindscore wordt dus berekend door: D-score + E-score – neutrale aftrekken.  

Bij turnen heren is dit principe trouwens ongeveer hetzelfde!  

Als laatste toestel hebben we nog sprong. Ik heb net een heel verhaal gehouden over hoe de score wordt berekend, maar bij sprong is dit ietsje anders. De D-score staat namelijk per sprong al vast en hoeft niet meer berekend te worden. De laagste D-score is die van de overslag, namelijk een 1,6. De hoogste D-score is again van de Biles. Alleen Simone Biles heeft deze sprong ooit geturnd in het vrouwenturnen. Het is een Yurchenko met dubbele hoeksalto en heeft een D-score van 6,4! De E-score en N-aftrekken werken hetzelfde. 

Het toestel sprong bestaat uit meerdere fases. 

De aanloop: 

Als gymnast begin je met een aanloop van maximaal 25 meter lang. Als je een langere aanloop hebt, krijg je aftrek. Het is de bedoeling om zo veel mogelijk snelheid en kracht uit deze aanloop te halen. Dit is namelijk cruciaal voor een goede sprong. 

De afzet: 

Vanuit de aanloop springt de gymnast met twee voeten op de ‘plank’. Er zijn twee verschillende soorten planken: een ‘zachte’ plank met vijf veren en een ‘harde’ plank met 8 veren. De gymnast mag zelf kiezen welke plank diegene wil gebruiken. Vaak wordt deze keuze gemaakt op basis van hoe zwaar je bent, hoe hard je springt en wat voor soort sprong je doet.  

De eerste vluchtfase: 

Dit is de fase vanaf de afzet tot het raken van het toestel (“de pegases”) met je handen. De pegases is bij de vrouwen 1,25m en bij de mannen 1,35m. 

De afstootfase:  

Deze fase is ook heel belangrijk. Je moet goed vanaf je handen de pegases ‘wegduwen’ om zo hoog mogelijk te komen voor de tweede vluchtfase  

De tweede vluchtfase: 

Dit deel ziet er vaak het coolst uit. In de hogere niveaus worden hier namelijk alle salto’s en schroeven uitgevoerd.  

De landing: 

Het is de bedoeling dat je als gymnast ook weer netjes op twee voeten landt. Het liefst ziet de jury dat je in 1x stilstaat, zonder extra pasjes te maken.  

De jury beoordeelt alleen maar de eerste vluchtfase, de afstootfase, de tweede vluchtfase en de landing. De aanloop wordt niet gejureerd, maar is daardoor niet minder belangrijk! 

Er zijn verschillende soorten sprongen die je kan kiezen. Deze sprongen zijn verdeeld in 5 groepen.  

Groep 1: dit is een heel erg gevarieerde groep. Wat alle sprongen gemeen hebben is dat ze geen salto’s hebben in de tweede vluchtfase.  

Groep 2: de overslag salto groep 

Groep 3: de tsukahara groep 

Groep 4: de yurchenko groep 

Groep 5: de arabier flikflak met halve draai in de eerste vluchtfase (soort yurchenko met halve draai) – groep 

In een voltigeoefening worden verschillende typen van “flanken” gedaan, maar ook veel handstanden met of zonder draaien. Het is belangrijk dat alle elementen uitgevoerd worden in een “zwaai” en zonder stopjes. Kracht en houdingselementen zijn daarom niet toegestaan. Het is de bedoeling dat gedurende de oefening het gehele paard gebruikt wordt. Het paard is 105cm vanaf de mat en heeft twee beugels 

Een oefening aan de ringen bestaat uit zwaai‐, kracht‐ en houdingselementen. Omdat deze elementen ongeveer gelijk verdeeld zijn over de oefening, vinden er veel overgangen plaats, die de oefening dynamisch maken om naar te kijken. De elementen en combinaties worden uitgevoerd in hang, tot of door steun en tot of door handstand. Het is belangrijk dat alle elementen met rechte armen worden uitgevoerd. De ringen hangen 290cm van de vloer. 

De brug bij turnen heren is heel anders dan die bij turnen dames. De herenbrug heeft namelijk twee liggers van gelijke hoogte die parallel lopen aan elkaar. Ook dragen mannen hierbij geen leertjes. Een brugoefening bestaan voornamelijk uit zwaai- en vluchtelementen die worden verbonden met verschillende hang- en steunposities en handstanden. De brug is 180cm vanaf de mat. 

Een rekstokoefening bestaat uit zwaai-, draai- en vluchtelementen. Eigenlijk komen hierin dezelfde root skills voor als bij turnen dames, behalve de zolendraaien. Daarentegen zie je wel veel meer stalder elementen dan in het damesturnen en wordt ellegreep ook veel vaker gebruikt. De soort vluchtelementen die er gedaan worden zijn ook heel anders dan bij turnen dames. Er zijn wel wat overeenkomsten, bijvoorbeeld “tkatchevs” worden in beide disciplines geturnd. Maar dubbele salto’s die over de ligger heen gaan zie je in het damesturnen niet. De rekstok is 280cm hoog vanaf de mat.